Vitale woongemeenschappen zijn van groot belang. Professor Anja Machielse van de Universiteit voor Humanistiek deed in opdracht van de gemeente Rotterdam onderzoek naar de sociale vitaliteit in Rotterdamse ouderencomplexen. ‘De urgentie is groot’, zegt Anja.
‘Ouderen wonen langer thuis en dat kan alleen als er een omgeving is waar zij zich prettig en veilig voelen, kunnen meedoen en waar mensen naar elkaar omkijken.’ Het is niet voldoende om een complex met ouderenwoningen neer te zetten. ‘Het vitaal houden van zo’n complex gaat niet vanzelf.’
Anja onderzocht samen met Sophie Bekkers, Janneke Jolink en Jeannelies Lof diverse complexen en zag de verschillen tussen en binnen de complexen. Zo zag zij bewoners die zelf iets willen organiseren, en bewoners die het organiseren graag aan anderen overlaten, maar wel mee willen doen. En bewoners die wel graag contact willen maar niet weten hoe.
Paradox
‘Iedereen heeft behoefte aan betekenisvolle contacten en om ergens bij te wonen. De één heeft dit sterker dan de ander. Bij ouderen vallen mensen weg uit het netwerk. Met name het verlies van een partner is moeilijk te compenseren. Ouderen hebben ook op andere terreinen verlieservaringen. Op het gebied van gezondheid, participatie en werk. Dat kan tot gevoelens van eenzaamheid leiden.’ Zo is 66% van de 85-plussers matig eenzaam en 14% ernstig eenzaam. Eenzaamheid gaat vaak samen met een gebrek aan zingeving; het gevoel niet meer nuttig te zijn en er niet meer toe te doen. De belangrijkste bron van zingeving zijn sociale contacten en sociale participatie; het gevoel dat het leven zinvol is kan gevoed worden door de contacten die men heeft en de activiteiten die men doet. ‘Dat is paradoxaal. Aan de ene kant hebben ouderen toenemende behoefte aan sociale contacten, maar tegelijkertijd hebben zij een krimpend netwerk en minder mogelijkheden om contacten te leggen. Zij zijn aangewezen op de eigen woon- en leefomgeving.’
Niet overvragen
Het is daarom van groot belang dat zij in een omgeving wonen waar mogelijkheden tot contacten zijn en tot het meedoen aan activiteiten. Veel bewoners die zij sprak, zijn in het complex terecht gekomen omdat daar toevallig een woning vrij kwam. Weer andere bewoners hebben er juist bewust voor gekozen om naar een seniorencomplex te verhuizen, omdat zij daar anderen kenden of er al vrijwilligerswerk hadden gedaan. Sommige bewoners hebben behoefte aan laagdrempelige activiteiten, zoals een inloopcafé. Anderen doen liever mee aan kleinschalige activiteiten met groepjes bewoners, zoals een wandelclub. Er zijn ook bewoners die liever hun activiteiten liever buiten het complex hebben. De verschillende behoeften kunnen voor knelpunten zorgen als er geen gevarieerd aanbod is. Als de samenstelling te heterogeen is kan dat lastig zijn. Ook zag zij grote verschillen in het zelforganiserend vermogen. Zij waarschuwt dan ook: ‘Pas op met het overvragen van bewoners.’
Middelen en capaciteit
Permanente ondersteuning door professionals die weten hoe je een gemeenschap bouwt is geen overbodige luxe, is één van de conclusies uit het onderzoek van Anja. ‘Er is continuïteit nodig en verankering. In de beginfase is 6 tot 8 uur ondersteuning per week nodig. Daarna kan volstaan worden met 2 tot 4 uur ondersteuning per week, afhankelijk van de aard van het complex. Een professional die meedenkt, spanningen weghaalt en begeleiding biedt bij de organisatie. De professional kan bewoners motiveren, faciliteren, bemiddelen bij conflicten. Anja ziet ook een rol voor de corporaties. ‘De corporatie moet aandacht hebben voor het sociale aspect. Zij moeten middelen en capaciteit beschikbaar stellen en samenwerking met andere organisaties.’ Ook pleit Anja voor een goed toewijzingsbeleid ‘Kijk goed naar de samenstelling van het complex. Wie zijn de bewoners? Waar liggen de behoeften? Hoe sluit je daarop aan?”
Anja Machielse is de keynote speaker op ons landelijk ZorgSaamWonen congres. www.zorgsaamwonencongres.nl
Meer informatie:
Het onderzoeksrapport "We hopen dat het leuker en gezelliger wordt" van Anja en de mede- onderzoekers is te downladen via de website van de Universiteit voor Humanistiek: https://www.uvh.nl/actueel/nieuws/professionele-ondersteuning-noodzakelijk-voor-vitaliteit-woongemeenschappen-ouderen
